Bấy lâu nay tôi vẫn thường tự hào về Đà nẵng là nơi tôi được
sinh ra và lớn lên suốt một thời niên thiếu, ấy vậy mà tôi
chẳng có chút kiến thức gì về Đà Nẵng.
Hôm nay tình cờ lạc vào blog của anh caothong (anh caothong cũng copy
từ blog của bạn Cuồng Từ) tôi mới biết về lịch sử của thành
phố nơi mình đã được sinh ra. Xin phép anh caothong và bạn Cuồng
Từ (một người dân Nha Trang nhưng hiểu biết khá sâu sắc về TP
Đà nẵng) để copy bài viết về blog của mình.
Vùng đất Đà Nẵng xa xưa là đất của Chiêm Thành. Đời vua Trần Anh Tông, vua gã công chúa Huyền Trân cho vua Chiêm
Chế Mân là vua Chiêm dâng hai châu: là châu Ô, châu Lí làm sính lễ ... Sau đó đất này lại trở về Chiêm .
Tháng 6-1471, Vua Lê Thánh Tông đánh thắng Chiêm, lấy đất từ nam Hải Vân đến Thạch Bi Sơn lập ra đạo Thừa Tuyên Quảng Nam (có nghĩa là: vùng đất rộng phía Nam)
Dọc theo chiều dài gần sáu trăm năm lịch sử, vùng đất bên bờ sông Hàn này đã có nhiều tên như : Hàn , Đồng Long , Hiện
Cảng, Tourane, Thái Phiên, Đà Nẵng.
Vua Lê Thánh Tông có thơ tả về đất này như sau :
" Tam canh dạ tĩnh Đồng Long nguyệt
Ngũ cổ phong thanh Lộ Hạt thuyền "
Từ tháng 12-1946, Mặt Trận Việt minh gọi Đà Nẵng là Thái Phiên, còn tỉnh Quảng Nam thì mang tên Trần Cao Vân. Tế Hanh có thơ :
" Thành Thái Phiên tắm mình trong khói lửa
Đất anh hùng lần nữa quyết hi sinh "
Đà Nẵng đã được đô thị hóa khá sớm, có lẽ chỉ sau Hội An. Từ thế kỉ
19, lịch sử đã đẩy Đà Nẵng vào cái thế "làng - phố" , hậu quả của đô
thị hóa được phân chia khá độc đáo :
" Đứng bên ni Hàn ngó qua bên tê Hà Thân, nước xanh như tàu lá
Đứng bên tê Hà Thân ngó về Hàn, phố xá nghênh ngang! "
Sông Hàn phân chia làng và phố . Có một câu dân gian: "Con gái
quận ba không bằng bà già quận nhất", có lẽ đó là câu nói tự trào về
cái cảnh "thua chị kém em" của dân hữu ngạn so với cư dân tả ngạn. Lối
xưa, có việc qua sông, người bên hữu ngạn vẫn quen gọi là "đi Đà
Nẵng", dù họ đang trú ngụ ngay trên đất Đà Nẵng, nhưng phía bên làng,
không có "phố xá nghênh ngang" , đông vui như Đà Nẵng :
" Cảnh mô vui bằng cảnh đất Hàn
Dưới sông tàu chạy, trên đàng hỏa xa
Kho dầu Đồng Lợi, Ba Toa
Trường Lăng máy gạo bước qua chợ Hàn "
Năm 1965, Mỹ đổ bộ vào Đà Nẵng và thiết lập ở đây một căn cứ hỗn hợp
quân sự lớn. Đà Nẵng mở rộng, bên cạnh căn cứ quân sự là kết cấu hạ
tầng: sân bay, cảng, kho bãi, đường sá, công trình công cộng, cơ
sở thông tin, tín dụng ngân hàng ...
Xưa, Đà Nẵng có hai ga, một ở trên đường Bạch Đằng, bên sông Hàn, và một nằm ở trong thành phố .
Có bảo tàng cổ vật Chàm, do Musée Parmentier sáng lập vào thời Pháp thuộc .
Có Nhà Thờ Chính Tòa Đà Nẵng, khởi công năm 1923, do linh mục Vallet vẽ phác thảo và chủ công xây dựng, còn gọi là nhà
thờ Con Gà, bởi trên nóc nhà thờ cao 27m này có con gà màu xám làm bằng hợp kim, trơ gan cùng tuế nguyệt .
Có chùa cổ Linh Ứng, có Vọng Hải Đài nơi thi sĩ Phạm Hầu đã làm bài thơ "Vọng Hải Đài" nổi tiếng:
Chẳng biết xa lòng nhớ những ai
Thềm hoa từng dội gót vân hài
Hỡi ơi! Ngươi chỉ là du khách
Giây phút dừng chân Vọng Hải Đài
Cơn gió nào lên một buổi chiều
Ai ngờ thổi tạt tấm tình kiêu
Tháng ngày đi rước tương tư lại
Làm rã chân thành sắp sửa xiêu
Trống trải trên đài du khách qua
Mấy ngày vơ vẩn gió đêm là
Và muôn đời hãy còn vương vấn
Một sắc không bờ trên biển xa
Lòng xiêu xiêu hồn nức hương mai
Rạng đông về thức giấc hoa lài
Đưa tay ta vẫy ngoài vô tận
Chẳng biết xa lòng có những ai ?
Trên mỏm núi Sơn Trà có hệ thống rada mắt thần , thiết kế theo hình
tròn rất độc đáo. Những năm 60, có nhà hàng nổi trên sông Hàn, có dãy
quán bán nước giải khát dọc bờ sông trên đường Bạch Đằng xưa, trên sông
có những con tàu thủy lớn chạy qua dòng sông thơ mộng với những cô gái
chèo đò trên sông.
Bên sông Hàn có cầu Cảng, có nhà ga cảng dựng thời Pháp, đắp chữ nỗi "Bến Cá Bạch Đằng", hình như nay là cầu quay (?)
Biển Đà Nẵng đẹp, ngày xưa bị phong tỏa bằng dây thép gai ...
Xưa
làng Phong Lệ có lễ hội mục đồng, nay chắc làng không còn trẻ chăn
trâu?. Làng biển Xuân Hòa, Mân Thái có lễ hội cầu ngư , nay hẳn còn,
lễ lớn hơn xưa ?.
Người Đà Nẵng có nụ cười và "tấm lòng Đà
Nẵng", với những cuộc nhậu tàn đêm. Nói nhậu thì vùng nào cũng có,
nhưng không phải mọi cuộc "nâng lên để xuống" nào cũng giống nhau. Đà
Nẵng nhậu không khách sáo, hình như hơi thái quá, nhậu thâu đêm còn
dùng dằng ... không nở rời nhau.
Đà Nẵng sẽ rất buồn nếu không
có quán nhậu? Đó là ngày xưa . Lần này ra Đà Nẵng, thấy quán nhậu
nhiều hơn ngày xưa, nhưng CT không uống giọt rượu nào, chỉ uống tràn
kỉ niệm:
" Chẳng biết xa lòng nhớ những ai! "
Cầu sông Hàn hiện nay
Cầu rồng Đà nẵng (nay)
Tượng Quan Âm trên chùa linh ứng
Bờ sông (Hàn) Bạch Đằng (xưa)
Trường Trung học tư thục Phan Thanh Giản và các thầy cô giáo xưa,
nơi đây tôi được từng theo học.
Nữ sinh Phan Thanh Giản Đà Nẵng xưa
Nữ Trung Học Hồng Đức Đà Nẵng (xưa)
Rạp Hòa Bình – Đà Nẵng (xưa)
Bưu điện Đà nẵng xưa
Dọc bờ sông Bạch Đằng xưa
Cầu Trịnh Minh Thế xưa
Nhà thờ chính Đà nẵng (nay)
Đà Nẵng xưa do bác Ngô Bá Dũng sưu tầm
Vua Thành Thái vi hành Đà Nẵng bằng tàu Hỏa (người đang dắt một Hoàng
tử từ tàu
hỏa bước xuống). Bên dưới là những cận thần lo việc bảo vệ.
Trông dáng vua có chiều
cao rất khiêm tốn (điều nầy phù hợp với sử
sách) .
Thuyền của nhà vua đi thăm cửa Hàn
Đà Nẵng, đón rước vua Thành Thái đi kinh lý và thăm một ngôi chùa.
Ảnh
cho thấy binh lính tất bậc với cờ, kiệu, lọng, dù. Hộ giá đức Vua.
Cổng
ngôi chùa này giống với chùa An Long (một ngôi chùa cổ, tọa lạc
gần cổ
viện Chàm- có trong album nầy)
Ga chính của Đà Nẵng xưa, được xây dựng vào năm 1905 trên đường Lagtie
(nay là đường Hải Phòng), Gare principale de Tourane - Old
Đường rail hỏa xa và Ga phụ chạy dọc sông Hàn. Tàu hỏa chuyển hàng hóa
và khởi hành tại đây
Tàu chạy bằng than, phun khói mù mịt, thỉnh
thoảng có kèm theo tro lửa nên dân ta quen gọi "tàu lửa".
"Cảnh mô vui bằng cảnh đất Hàn
Dưới sông tàu chạy, trên đàng hỏa xa"
Tàu lửa từ Đà Nẵng đi Huế. Những nhân viên hỏa xa đang tất bật cho
chuyến khởi hành. Thị dân Đà Nẵng phần lớn đi chân đất, nam nữ đều
đội
nón lá có vành rộng, đi hoặc đứng đều có thói quen chắp tay phía sau!
Hỏa xa ở Đà Nẵng (trên đường Bạch Đằng ngày nay)
Cầu Nam Ô, một cây cầu đẹp, không thua gì cầu Tràng Tiền ở Huế.
Vùng
này có sản phẩm nước mắm và món gỏi cá rất nổi tiếng - Liên Chiểu Đà
Nẵng
Những công nhân điện tín đầu tiên của Đà Nẵng vào năm 1906.
Có tên gọi
nôm na là nhà dây thép ! Tiền thân của Bưu điện Đà Nẵng bây giờ!
Những ngư dân đánh cá đầu tiên ở Đà Nẵng- Những tiền hiền nghề biển
của
các ngư dân Sơn Trà ngày nay( hữu ngạn sông Hàn ), trông họ rất khỏe
mạnh,
vạm vỡ và đen nắng. Ảnh chụp cho thấy sinh hoạt, nhà cửa chủ yếu
bằng tranh tre,
có mái rất thấp để tránh bão tố khắc nghiệt thường
xuyên của vùng nầy.
Tòa Thị chính (cũ) - sưu tầm từ bưu thiếp
Khách sạn MORIN de Tourane (do anh em nhà Morin) ở Đà Nẵng ngày
xưa sáng lập.
Nay là Khách sạn Bạch Đằng (Morin có một chuỗi các khách
sạn tại Việt Nam
gồm Huế - Đà Nẵng và Bà Nà )
Đường Độc Lập 1965. Nơi đây có rạp chiếu phim Kinh Đô.
Bến sông Bạch Đằng 1964
Ngư dân cào nghêu ở bãi biển Thanh Bình 1960
Buổi sớm ở Thọ Quang
Làng Thanh Khê xưa (ven đường xe lửa) Nhà cửa thấp, hầu hết bằng tre, lợp lá hoặc rơm rạ.
Đường Bạch Đằng 1963
100 năm trước Jules Ferry và nay là đường Trần Phú,
con đường sầm uất
của Đà Nẵng ngày nay. (Tòa nhà lớn là bệnh viện quân đội Pháp)
Trong lịch sử đạo Thiên chúa ở Việt Nam, Đà Nẵng
là vùng đất truyền
giáo thuộc loại sớm nhất. Hồi đầu,
cả thành phố chỉ có một nhà thờ
trong khu vực thành Điện Hải
do quân Pháp chiếm đóng (ảnh trong album
này).
Năm 1923 nhà thờ chính tòa mới được xây dựng trên Rue du Mussé.
Bức ảnh này cho thấy giáo dân Đà Nẵng đang đón mừng Noel khi chưa có
nhà thờ.
Có lẽ tấm ảnh này được chụp vào những năm đầu của TK XX.
Nhà thờ Chánh tòa ( còn gọi nhà thờ Con Gà) do trên nóc
có biểu tượng
con gà trống Gaulois. Nhà thờ nằm trên Rue du Mussé
(đường Trần Phú
ngày nay)
Nhà thờ Chánh tòa - ảnh chụp 1925
Bên trong nhà thờ Chánh tòa xưa. Người có râu dài có lẽ là cha cố đạo
Vallet,
người phác thảo tổng thể về kiến trúc của ngôi nhà thờ này.
Bên trong nhà thờ Tourane (nhà thờ chính) trong ngày lễ trọng 14 tháng 9 năm 1924.
Đường Bạch Đằng ( rue Courbet ) - Trụ sở của hãng Liên hiệp thương mại Đông Dương và Phi Châu
(L'U.C.I.A)
lập năm 1904- Về sau là trụ sở Tổng lãnh sự Hoa Kỳ trước 1975 -
Sau
năm 1975 là nhà trưng bày chứng tích tội ác ĐQM - Ngày nay là tòa nhà
khách sạn
Indochina River side - Ảnh cho thấy đây là con đường trung
tâm của thành phố Đà Nẵng,
nơi có bến tàu, đường hỏa xa và các tòa nhà
lớn của các công ty thương mại.
Một chiếc Renault 1927 của hãng Staca
đang chở khách trên đường.
Phía xa là những chiếc xe kéo và những cư
dân lao động buôn gánh bán bưng trên vỉa hè. - OLD
Trại lính Pháp xưa- BCH Thành Đội Đà Nẵng bây giờ
Tòa Thị Chính Đà Nẵng 1970
Tòa Thị Chính và trụ sở Cty Shell xưa - Tòa nhà làm việc của
UBND & HĐND thành phố Đà Nẵng bây giờ.
Chợ Cồn - Được xây dựng những khoảng năm 1940, trên một cồn đất
cao giữa lòng thành phố,
nơi đây nguyên là bãi phóng uế công cộng nằm
trước Kho Đạn,
cồn đất này sau đó được san bằng để làm ngôi chợ. Đây là
ngôi chợ vào loại lớn,
buôn bán sầm uất của Tp Đà Nẵng. Năm 1984 chính
quyền thành phố đã cho
xây lại chợ với tên là Trung tâm Thương nghiệp
Đà Nẵng nhưng nhân dân vẫn
quen gọi là Chợ Cồn. Ảnh cho thấy cổng chợ
nằm trên mặt tiền đường Khải Định (Ông Ích Khiêm bây giờ).
Chợ Cồn, Đà Nẵng 1949
Chợ Cồn
Đà Nẵng 1945 - Trước chợ Hàn.
Chùa Pháp Lâm Đà Nẵng xưa
Chùa Vu Lan xưa, một ngôi cổ tự. Ngày nay chùa tọa lạc tại 84 Núi Thành, quận Hải Châu, tp. Đà Nẵng.
Tòa nhà này hiện nay vẫn còn giữ được kiến trúc như ban đầu (đường Bạch Đằng)
Nhà thờ và bệnh viện trong khuôn viên thành Điện Hải xưa.
Thành Điện Hải được xây dựng kiên cố vào năm 1823 (Minh Mạng)
theo kiểu vauban,
có thành cao 12 mét, nơi đây vào năm 1858 đã xẩy ra
cuộc chiến đấu ác liệt giữa quân dân Đà Nẵng
(do Thống chế Lê Đình Lý,
rồi đến Thống chế Nguyễn Tri Phương chỉ huy) với liên quân Pháp - Tây
Ban Nha .
Nhà thờ và Bệnh viện xưa (trong ảnh) được xây trên nền của thành Điện
Hải -
Ngày nay nhà thờ không còn nữa. Phần đất thấp, kế nhà thờ,
nay là
Công viên Phần mền và thành Điện Hải đang được trùng tu.
Tại khu vực
nầy khi xây dựng, người ta đã phát hiện nhiều loại vũ khí xưa.
Trẻ con trên vùng cát _ Sơn Trà ngày xưa! Không áo, không quần.
Suốt ngày rông chơi trên cồn cát.
Những người thợ điêu khắc gỗ ở làng Kim Bồng xưa -
Những nghệ nhân tài hoa đất Hội An (Faifoo-Tourane)
Khách sạn Bưu chính và Điện tín trên đường Courbet (nay là Bạch Đằng) -
Tòa nhà này mới đây đã bị phá bỏ và thay vào đó là một khách sạn cao
tầng trên đường Bạch Đằng
Ngã tư Republique - Ferry - OLD (Hùng Vương - Trần Phú bây giờ)
Đường Courbet
Núi Ngũ Hành Sơn (ảnh chụp cách đây ngót 100 năm) với quang cảnh chùa cổ Tam Thai
rue Republique - Nay là đường Hùng Vương
Đường Champeaux về sau đổi là Republique
, nay là Hùng Vương -
Khu vực trong ảnh bên trái là chợ vườn Hoa,
nay là khu đất "vàng" đang
xây dựng bãi đổ xe ngầm và khu đất bên phải là khu triễn lãm
84 Hùng
Vương nay cũng đang được xây dựng thành khu cao ốc của thành phố Đà
Nẵng.
Đường Hà Nội xưa! nay là đường Hùng Vương, con đường buôn bán sầm uất nhất nhì Đà Nẵng.
Nhà thông tin *đường Hùng Vương ngày nay.
Trụ sở của ủy viên cộng hòa thuộc đoàn đại biểu Đà Nẵng -
Tòa nhà nằm ở góc ngả tư Yên Bái - Hùng Vương bây giờ
Nhà hàng trên bến Bạch Đằng trước 1975 - OLd
Đình làng Hải Châu, chụp năm 1952. - Old photo-
Nơi thờ tự các
tộc họ, nguyên quán từ thôn Hiếu Hiền, xã Hải Châu, huyện Ngọc Sơn,
phủ
Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa, đã theo vua Lê Thánh Tôn vào Nam bình Chiêm
từ năm 1471
và định cư ở luôn lại đây. Những cư dân đầu tiên nầy và con
cháu họ đã có công lớn
trong việc hình thành thành phố Đà Nẵng như
ngày nay.
Ga Chợ Hàn (Gare de Tourane Marché) ( Old photo ) được xây dựng
trong những năm 40,
nhằm thuận lợi cho việc bốc dỡ hàng hóa đi các nơi
trong nước. Đến những năm 90 ga nầy
bị phá bỏ để làm con đường Bạch
Đằng đẹp như ngày nay.
Viện Bảo tàng Cham được lập vào năm 1919. Bức ảnh nầy cho thấy
thời kỳ nầy chưa có bảo tàng Cham.
Những hiện vật được người Pháp tập
trung về đây (vườn trưng bày) vào khoảng năm 1900
trong đó có vật linh,
bò Nandin, con vật tín ngưỡng của người Cham - Old photo-
100 năm trước- Phòng Thương mại & Nông nghiệp thời Pháp thuộc- Old
100 năm sau vẫn còn giữ kiến trúc cũ- present..
Nhưng nay vừa mới bị đập phá vào tháng 12/2010 để xây trường mẫu giáo ABC !
Cercle de Tourane nay là CLB thanh niên, số 30 đường Bạch Đằng
Bưu điện Đà Nẵng xưa (old photo)
Kiệu quan lớn đi chơi Bà Nà
Bà Nà xưa, một du khách bản xứ với áo dài,
khăn đóng đang tần ngần dừng bước để tìm đường đi lên
Bà Nà xưa, đường đi phải qua nhiều "cầu khỉ"- "quan san" cách
trở.
Chỉ có những phu phen người Việt nầy mới đảm đương việc cán võng,
gồng gánh cho khách tây mà thôi.
Đường lên Bà Nà- phu phen phải gồng gánh hàng hóa cho người nước ngoài
trong điều kiện đường sá cách trở.
thành phố có sự phát triển hàng đầu của cả nước.
